KARS KAZ ETİ
Kaz eti lezzetli bir ettir. Kızartıldığında ağızda parçalanabilen altın rengindeki derisi ile çok nefis bir ziyafet yemeği oluşturur . Çeşitli özelliklerdeki kaz etlerinin besin değerleri tablo 'da gösterilmiştir.
Kaz ve tavuk etinin kompozisyonu
Kazlar et için beslendiklerinde şaşırtıcı bir canlı ağırlığa ulaşırlar ve bu konuda diğer kanatlı türlerine göre daha iyidirler. Bir Rock Cornish broiler tavuğu 8 haftalık olduğunda 1.8 kg ağırlığına sahiptir. Aynı sürede beyaz bir Pekin ördeği 3.2 kg gelebilir. Fakat bir Emden kazı bu sürede 4.5 kg ağırlığa ulaşabilmektedir. Bu değerlere iyi bakım ve ad libitum besleme uygulanan hayvanlarda ulaşılabilir. Bu değerlere göre tavuk ve ördek yemek için uygun ağırlıktadır. Fakat kazlar büyümelerine devam ederler. Bir kaz 10-12 haftalık olduğunda ağırlık artışı düşmeye başlar.
Su kaynakları bakımından kendine yeterli olan ülkemiz, kaz ve ördek yetiştiriciliğine son derece elverişlidir. Kaz yetiştiriciliği genellikle Kars, Erzurum, Ağrı ve Van gibi doğu vilayetlerimizde yapılmaktadır. Yapılan kaz yetiştiriciliği tamamen köy koşullarında olup, sadece ailenin kendi et ihtiyacının bir kısmını karşılamaya yönelik olmaktadır.
Hayvansal kaynaklı protein tüketiminin arttırılması ucuz üretim ile olasıdır. Kanatlı etleri ise bu bakımdan ucuza mal edilebilen hayvansal bir protein kaynağıdır. Su kaynakları bakımından kendine yeterli olan ülkemiz, kaz ve ördek yetiştiriciliğine son derece elverişlidir. Ülkemizde yapılan kaz yetiştiriciliği de genellikle Kars, Erzurum, Ağrı ve Van gibi doğu vilayetlerimizde yapılmaktadır. Yapılan kaz yetiştiriciliği tamamen köy koşullarında olup sadece ailenin kendi et ihtiyacının bir kısmını karşılamaya yönelik olmaktadır. Bu yüzden kaz eti satarak bundan para kazanan üreticiye rastlamak pek olası değildir. Ancak endüstriyel anlamda yapıldığında bir kazanç söz konusu olabilir.
Kazcılık dünyada ve ülkemizde kanatlı hayvan yetiştiriciliği içerisinde son sıralarda yer almaktadır. Bunun başlıca nedeni, kazların üreme yeteneklerinin diğer kanatlılara göre geri olmasıdır. Ülkemizin, 1999 DİE verilerine göre kaz varlığımız 1.641.845 adettir.
Kazların ticari değeri olan verimleri arasında eti, karaciğeri, yağı ve tüyü sayılabilir. Zaten düşük olan yumurta verimleri ise şimdilik sadece kuluçkalık olarak kullanılmaktadırlar. Kaz eti yüksek besleyici değeri yanında düşük yağ ve kolesterol içeriği bakımından sağlıklı bir et türü olup, çeşitli yemekleri yapılabilmektedir. Kaz etinden sucuk da yapılmaktadır Ayrıca kaz ciğeri ülkemiz için henüz önemli olmasa da dünyada sevilerek tüketilen ve lüks lokantalarda kıymetli bir yemek olarak yerini almaktadır. Örneğin Avrupa ülkelerinden Fransa'da kaz ciğerinin önemi büyük olup, Polonya, Macaristan, İsrail ve Rusya gibi ülkelerden kaz ciğeri ithal etmektedir. Bunun dışında kaz yağı özellikle Kars ve çevresinde köy halkının kışlık yemeklik yağ ihtiyacını karşılamaktadır. Genellikle Kasım-Aralık aylarında ilk kardan kısa bir süre sonra havaların soğumasıyla birlikte damızlıklar hariç tüm kazlar kesilir. Kesilen kazların eti, yağı, karaciğeri, tüyleri, baş, ayak ve barsakları da değerlendirilmektedir. Kaz tüyü, yastık, yorgan, yatak ve minder yapımında kullanılan kıymetli bir dolgu malzemesidir. Bundan başka, baş ve ayaklar da haşlanarak gaga ve derileri soyulduktan, barsaklar da temizlendikten sonra pişirilerek yenmektedir. Kazların hemen hemen her bir kısmı değerlendirilmektedir. Ancak ülkemizde kaz ürünlerinden para kazanıldığı söylenemez. Çünkü kaz yetiştiriciliği tamamen aile yetiştiriciliği şeklinde ve göreneksel bazda yapılmaktadır. Bunun nedenleri arasında; ülkemizin hiçbir yöresinde endüstriyel anlamda kaz yetiştiriciliğinin yapılmaması ve kazlarımızın verimlerinin çok düşük olması sayılabilir. Bunun için de ıslah çalışmalarıyla verimli hayvanların üretilmesi şarttır. Kazları diğer kanatlı çiftlik hayvanlarından ayıran bazı önemli özellikleri vardır.
Kazlar iyi otlatılabilen hayvanlardır. Bu sayede yem giderlerinden %30 kadar tasarruf sağlanabilmektedir. Diğer taraftan kazlar çimleri en kısa kesen hayvanlardır ve hemen hemen tüm hayatlarını çayırlar üzerinde geçirebilirler. Su kanatlıları sınıfına girseler de, su olmayan yerlerde de yaşamlarını sürdürebilmektedirler. Kazlar, birinci haftadan itibaren çayırlarda otlayabilirler. Ancak kuru otların olduğu alanları sevmezler. Çayırların kalitesine ve kazların büyüklüklerine bağlı olarak, bir dönüm çayır 20-40 kaz için yeterli gelmektedir.
Kazların belki de diğer hayvanlardan en ayırt edici ve ilgi çekici yanı bitki tarımında yabancı otla mücadelede kullanılabilmeleridir. Kazlar, genç yabani otları tanıyarak, esas bitkilere zarar vermeden yerler. Böylece kazlar tarımsal ilaç kullanmadan endüstriyel bitkilerin yabancı ot mücadelesinde tarlalarda kullanılabilirler. Bu arada toprağa biraz dane yem serpilmesi hayvanların performansını artırır.
Kazlar uygun bir şekilde barındırıldıklarında nadiren hastalanırlar. Tavuklarda sorun olan birçok hastalık kazlarda görülmez. Tavuklarda %5-10 arası ölümler normal karşılanırken, kazların ölüm oranları %1-7 arasında olduğu bildirilmektedir. Görülüyor ki kazlar çok dayanıklı hayvanlardır . Kazlarda yapılan ıslah çalışmaları henüz tavukçulukta ıslahın sınırlarını zorlayacak kadar olmadığından birçok hastalığa dayanıklı olmaları doğaldır. Burada önemli bir husus şudur; kazlarda ıslah çalışması yapılırken hastalıklara dayanıklılık özelliklerini kaybetmemelerine özen gösterilmelidir.
Yetiştirilmeleri ve bakımları diğer kanatlılara göre kolay ve masrafsızdır. Hastalıklara dayanıklı oluşları sayesinde ilaç masrafları ve ölüm oranın düşüktür. Çok basit barınaklarda hatta zorunlu hallerde diğer hayvanların barınaklarının bir köşesinde kolaylıkla barınabilmektedirler. Civciv dönemlerinde biraz titizlik gösterildikten sonra bakımları kolay olup, hayatlarını sorunsuz olarak devam ettirebilmektedirler. Kazların bakım ve yönetimleri ise diğer kanatlı hayvanlardan daha zor değildir.
Kazlar genelde extansif yani açık alanda yetiştirilirler. Aşırı derecede soğuk ve fırtınalı havaların dışında yetişkin (6-8 haftalık) kazlar barınağa pek girmezler.
Kazcılık dünyada ve ülkemizde kanatlı hayvan yetiştiriciliği içerisinde son sıralarda yer almaktadır. Bunun başlıca nedeni, kazların üreme yeteneklerinin diğer kanatlılara göre geri olmasıdır. Dünyada kaz yetiştiriciliği bakımından önemli ülkelerden olan Çin'de 1985'de 150 milyon adet olan kaz sayısı 1999'da 600 milyon gibi bir sayıya ulaşmış olması kaz yetiştiriciliğinin öneminin bu ülkede giderek arttığını göstermektedir. Ülkemizin ise, 1999 DİE verilerine göre kaz varlığımız 1.641.845 adettir.
Kaz karaciğeri sevilerek tüketilen kıymetli bir yiyecektir. Karaciğer ağırlıkları bakımından 63.5 g ile en düşük Kars dişi kazı, 111 g ile de Embden kazı en yüksek değere sahip bulunmuştur. Kazlarda karaciğer büyüklüğü, kaz ırkına ve bakım-beslemeye göre değişmektedir. İlkel koşullarda yerli kazlarımızda ortalama karaciğer ağırlığı 75 g kadardır. Halbuki Fransa gibi kaz karaciğeri üzerinde önemle duran ülkelerde bir kazdan elde edilen karaciğer ağırlığı 300-900 g arasında değişmektedir. Fransa'da yıllık 900 ton civarında karaciğer üretildiği, bu miktarın yetmediği ve ithal edildiği bilinmektedir.
Kaz tüyü yastık, minder yatak vb. yapımında aranan kaliteli bir dolgu maddesidir. Kazlar kesilip yolunduktan sonra özellikle göğüs tüyleri özel şampuanlarla yıkandıktan sonra kurtulup temizlenirler ve kullanıma hazır hale getirilirler. Tablo 2'de yer alan yerli kazların tüy ağırlılıkları 210 g ile 275,3 g arasında bulunmuştur.
Avrupa Birliği'ne girme sürecinde olan ülkemiz için modern kaz yetiştiriciliği, tarımdan elde edilecek gelir bakımından önemi ortadadır. Başta Fransa olmak üzere birçok Avrupa ülkesi mutfağında kaz eti ve ciğeri tüketimi önemli bir yer tutmaktadır. Ayrıca yatak, yastık ve yorganlarda kaz tüyü kullanımı da çok yaygındır. Ülkemizde henüz endüstriyel anlamda kaz üretimi olmadığından kaz tüyü de ithal edilmekte ve döviz kaybına neden olmaktadır.
Besin Değeri 100 gr:su :70.4 gr,enerji :185 kal,protein :13.9,yağ :13.3,
Karbonhidrat :1.4 gr,
Derisiz kaz eti 100 gr :Enerji 236 kal,yağ :12.6 gr,Doymuş Yağ A :4.5gr,kolesterol:95 mg,Sodyum 75 mg
Derili Kaz eti 100 grEnerji :303 kal,Yağ:21.7 gr,Doymuş Yağ A:6.8 gr,